Antik zamanlardan bu yana iskân edilmiş olan Kütahya Kalesi 5’inci yüzyıl dönemlerinde Bizanslıların yaptırmış olduğu surlarla ve Selçukluların yanı sıra Germiyanoğulları ile birlikte Osmanlılar aracılığıyla yapılmış olan onarım ve ilavelerle güçlendirilmiş durumdadır. Yukarı kalenin yanı sıra iç kale ile birlikte aşağı kale olmak üzre üç kısımdan oluşan kalenin sık bir şekilde yerleştirilmiş durumda olan burçları, moloz ve kesme taş karışımıyla beraber tuğla sıralardan meydana gelmektedir.
Orta Hisar Mescidi ismiyle bilinmekte olan Yukarı Kale (Kale-i Bala) Maruf Mahallesi içerisinde yer almaktadır. Taş kapıda bulunan yazıttan, Germiyanoğlu Süleyman Şah aracılığıyla 1377 ila 1378 seneleri içerisinde yaptırılmış olduğu da anlaşılır. Moloz taş ile birlikte köşe kısımlarında kesme taş kullanılmış olan, kiremit örtülü durumda bulunan yapının minare kaidesi, düzgün kesme taşların arasında iki sıra ağaç hatılı döşenip inşa edilmiştir.
Aşağı Hisar Mahallesi içerisinde yer almakta olan Aşağı Kale Mescidi (Kale-i Sagir), altıgen planına sahip çok ufak bir mescittir. Kerpiç sıvalı bir durumda bulunmasına karşın komple tuğladan yapılmış olduğu da anlaşılır. Mescidin alt kısmında taşlardan inşa edilmiş olan bir su tesisi yer almaktadır. Aşağı Kale’de yer alan söz konusu bu su tesisinin herhangi bir kuşatma esnasında susuz kalmama amacıyla yapılmış olduğu da tahmin edilir.
Kütahya Kalesi Evliya Çelebi’ye bakılırsa tam olarak 72 burca sahip durumdadır. Burçlar ise fazlasıyla sık aralıklar ile yerleştirilmiştir.
